برهان قماربازان یا شرط بندی
برهان قماربازان یا شرط‌بندی
الف. مقدمه
گاهی در بازی قمار و در یک شرط‌بندی کار به‌جایی می‌رسد که تنها دو گزینه برای انتخاب در مقابل ما قرار می‌گیرد. حال فرض کنید ما قماربازی حرفه‌ای هستیم و وقتی خوب محاسبه می‌کنیم می‌بینیم گزینه یک بدون شک ما را پیروز می‌کند و گزینه دو به‌احتمال به شکستی سخت منجر می‌شود؛ در این‌چنین حالتی انتخاب عاقلانه کدام است؟ بدون شک عقل می‌گوید گزینه یک را برگزین و به‌هیچ‌وجه حتی به گزینه دو نزدیک نیز نشو و به‌قول‌معروف «ریسک نکن»!
در مقاله قبل بیان پاسکال را در خصوص عاقلانه بودن اعتقاد به خدا توضیح دادیم و در این مقاله درصدد تبیین بیشتر دیدگاه او هستیم. او برای اثبات خدا بیانی دارد و نام آن را «برهان شرط‌بندی» یا «قماربازان» می‌گذارد. پاسکال معتقد است تمامی انسان‌ها ـ چه بخواهند و چه نخواهند ـ در قماری این‌چنینی شرکت کرده‌اند و اگر بهره کافی از عقل داشته باشند انتخاب صحیحی انجام خواهند داد.[1]
ب. قمار همگانی
انسان‌ها بر دو قسم هستند: یا گزینه «وجود خدا» را انتخاب کرده‌اند و یا گزینه «عدم وجود خدا» را برگزیده‌اند؛ افراد کمی که در وجود خدا تردید می‌کنند و درنتیجه به هیچ دینی پایبند نمی‌شوند نیز در دسته دوم قرار دارند و عملاً منکر وجود خدا هستند. اینک سؤال این است: انتخاب کدام‌یک عاقلانه است؟ این انتخاب دقیقا شبیه انتخاب در بازی قمار است؛ آیا می‌توان هر دو انتخاب را مساوی دانست و به شانس تکیه کرد؟ پاسخ پاسکال منفی است و معتقد است باید به‌جای شانس از عقل بهره برد.
عقل در این قمار گزینه یکم (وجود خدا) را برمی‌گزیند زیرا انتخاب این گزینه بدون شک به پیروزی در این قمار می‌انجامد اما انتخاب گزینه دو احتمال شکست سختی را در پی دارد.
ج. پیروزی در اعتقاد به خدا
به‌راستی آیا اعتقاد به خدا و درنتیجه بهره‌مندی از یک زندگی پر از آرامش و تکیه دادن به یک موجودی که از همه قدرت‌ها برتری دارد انتخابی پیروزمندانه نیست؟[2] به‌راستی چه کسی از اعتقاد به خدا و درنتیجه تبعیت از دین به شکست رسیده است؟ آیا خوشبخت‌ترین انسان‌ها ـ حداقل به‌حسب توهم خود آن‌ها ـ اهل ایمان و دین‌داران معتقد به خدا نیستند؟ آیا معضل احساس پوچی و بی‌هدفی و هزاران بیماری روحی و روانی که گریبان بسیاری را گرفته است شامل حال مؤمن نیز می‌شود؟ پاسخ این سؤال‌ها روشن است و هر منصف بدون غرضی تصدیق می‌کند که انسان‌های مؤمن حتی اگر بهشتی در انتظارشان نباشد خوب زندگی می‌کنند و با آرامش از این دنیا رخت برمی‌بندند و این پیروزی پرقیمتی است که هرکسی از آن بهره ندارد.
د. احتمال شکست در انکار خدا
اما اگر خدا را انکار کنیم شکستی سخت در انتظار ماست. جهنمی ابدی که زبانه‌های آتش آن هیچ‌گاه به سردی نمی‌رسد[3] و عذابی جاودان که هزاران مرتبه پایین‌تر از آن از توان ما انسان‌های ضعیف بیرون است. این شکست به‌قدری خطرناک است که هیچ عاقلی حتی با احتمال به وجود آن و عدم یقین به آن نزدیکش نمی‌شود. انسان عاقل ریسک نمی‌کند و در مسیری که خطر فراوان در کمین اوست پا نمی‌گذارد.
ه. نتیجه
پاسکال معتقد است در این قمار همگانی عقل می‌گوید گزینه «وجود خدا» را برگزین و گزینه «عدم وجود خدا» را رها کن زیرا با اعتقاد به وجود خدا پیروزی قطعی نصیب تو می‌شود اما با انتخاب «عدم خدا» شکست احتمالی سختی در کمین تو می‌نشیند.[4]