راه ساده خداشناسی

الف. مقدمه

برای اکثریت مردم شناخت خداوند متعال و تصدیق به وجود او مقوله‌ای پیچیده نیست. ایشان می‌توانند به‌سادگی و با برقراری ارتباط با جهان پیرامون خود و اندکی تدبر در نظم شگرفی که در آن حاکم است به وجود خداوند متعال تصدیق نمایند. در این مقاله درصدد اثبات این مدعا هستیم که «برهان نظم ساده‌ترین راه برای اثبات خداوند متعال است.» به همین منظور لازم است نکاتی که در ادامه بیان می‌شوند مورد دقت قرار گیرند.

ب. ملزومات برهان نظم

برای فهم برهان نظم نیازمند به دانستن مقدمات فلسفی پیچیده نیستیم. به‌صورت کلی آنچه نیاز ما را در فهم دقیق برهان نظم به‌صورت کامل تأمین می‌کند سه مسئله است:

1) ابتدا «داشتن حواسی سالم» که بتوانیم از طریق آن‌ها جهان پیرامون خویش را نظاره‌گر شویم و ظرایف و لطایف موجود در آن را از طریق بینائی، شنوایی، چشایی، بویائی و بساوائی (لامسه) درک نماییم.

2) پس‌ازآن نیازمند «قدرت تعقل» نیز هستیم قدرتی که در اکثریت‌قریب‌به‌اتفاق انسان‌ها به ودیعت گذاشته‌شده است و تنها عده معدودی از آن بی‌بهره هستند.

3) علاوه بر دو شرط پیشین شرط بسیار مهم دیگری که در اینجا وجود دارد «نا آلودگی ذهن به شبهات» است. آری تعقلی ساده و بسیط می‌تواند با نظاره عجایب خلقت وجود خدا را تصدیق نماید به این شرط که اسیر دست شبهه و شک در امر شناخت خدا نشده باشد.

تنها داشتن همین سه شرط کافی است که در هنگام مواجهه با مخلوقی از مخلوقات عالم ـ نظیر شاخه گلی زیبا که رنگ و عطر و لطافتش عقل را حیران می‌سازد ـ به وجود خالق او تصدیق کنیم و پدید آمدن آن را از یک تصادف کور انکار نماییم.

ازآنچه بیان شد روشن می‌شود که اگر ذهنی به شبهات[1] آلوده‌شده باشد طبیعتاً با برهان نظم که برهانی ساده و بسیط است نمی‌تواند به تصدیق بر وجود خداوند متعال نائل شود. چنین شخصی که بار سنگین شبهات را تحمل می‌کند باید تلاش بیشتری نماید و با مقدمات دقیق فلسفی بیشتری آشنا شود تا بتوان برای او از براهین دقیق‌تری که در باب اثبات وجود خداوند متعال وجود دارد سخن گفت.[2]

ج. نتیجه

برهان نظم راهی ساده برای شناخت خداست زیرا تنها «داشتن حواس سالم» و بهره‌مندی از «نیروی عقل» و «رهایی از شبهات» برای تصدیق به آن کفایت می‌کند؛ بنابراین اگر شخصی با شبهات فراوان مواجه بود لازم است از طریق براهین فلسفی دقیق نظیر «امکان و وجوب»[3] و ... به اثبات خداوند متعال بپردازد.