معنای نظم
معنای نظم
الف. مقدمه
در این مقاله و مقالات بعدی به تشریح «برهان نظم» پرداخته می‌شود. برهان نظم از چه مقدماتی تشکیل‌شده است و چگونه می‌توان به‌سادگی آن را درک نمود؟ این پرسش، پرسش کلی است که در این مقاله و مقالات بعدی به‌صورت کامل پاسخ داده خواهد شد. در این مقاله به مسئله جزئی‌تری می‌پردازیم که فهم آن قبل از ورود به برهان نظم ما را در شناخت بهتر این برهان یاری می‌کند. سؤال مدنظر این است: «نظم به چه معناست؟»
ب. معنای نظم
نظم عبارت است از «هماهنگی بین اجزای یک مجموعه برای رسیدن به یک هدف خاص».[1] طبق این تعریف نظم تنها درجایی صادق است که «مجموعه‌ای از اجزاء» وجود داشته باشند نظیر چند صندلی در یک کلاس و یا چند قطعه مکانیکی برای یک خودرو و یا چند دانه تسبیح و ... اگر رابطه‌این اجزاء به‌گونه‌ای تنظیم شود که هدف خاصی از این رابطه تأمین گردد ما مجموعه این اجزاء را «منظم» می‌نامیم؛ مثلاً اگر صندلی‌ها با ترتیبی خاص پشت سر هم و رو به تخته کلاس و بافاصله مناسبی که بتوان از بین آن‌ها عبور کرد و ... در یک کلاس قرار گیرند ما آن‌ها را منظم می‌شماریم زیرا هدف کلاس را ـ که عبارت است از قرار گرفتن دانش آموزان در مقابل تخته به‌صورت که همه دسترسی به تخته داشته باشند و بتوانند به‌راحتی بین صندلی‌ها حرکت کنند ـ تأمین می‌کنند. حال اگر همین صندلی‌ها روی یکدیگر انباشته شوند و جهت خاصی نداشته باشند و امکان عبور بین آن‌ها وجود نداشته باشد و ... طبعاً ما این وضعیت را «نامنظم» می‌دانیم.
نظم در مثال اجزای خودرو بیشتر خودنمائی می‌کند. رابطه‌این اجزاء به‌گونه‌ای منظم و هدفمند طراحی‌شده است که گاهی ممکن است باز کردن یک پیچ و یا قطع کردن یک اتصال موجب شود ماشین از حرکت بایستد. آری این اجزاء به‌گونه‌ای منظم کنار هم قرار داده‌شده‌اند تا هدف «حرکت خودرو همراه با امنیت» تأمین شود. اگر این اجزاء بدون هیچ رابطه‌ای صرفاً درون یک جعبه آهنین ریخته شوند هرگز هدف مذکور تأمین نمی‌شود و هرگز مجموعه این اجزاء «منظم» خوانده نمی‌شوند.
باید توجه نمود که نظم معنای یکسانی ندارد بلکه همراه با شدت و ضعف است یعنی گاهی یک مجموعه نسبت به مجموعه دیگر منظم‌تر می‌شود و این‌گونه نیست که نظم قابل شدت و ضعف نباشد.[2] در مثال اجزای خودرو به‌راحتی می‌توان دو خودرو را در نظر گرفت که درعین‌حالی که هر دو منظم هستند و تعریف نظم بر آن‌ها صدق می‌کند اما نظم یک خودرو به‌مراتب بیشتر از نظم دیگری است زیرا یکی از آن‌ها هدف مذکور را (حرکت خودرو همراه با امنیت) به‌مراتب بیشتر از دیگری تأمین می‌کند.
ج. نتیجه
نظم عبارت است از ترتیب و هماهنگی خاص بین اجزای بک مجموعه به‌گونه‌ای که آن اجزا بتوانند هدف خاصی را تأمین کنند. نظم معنائی تشکیکی دارد یعنی همراه با شدت و ضعف است به‌گونه‌ای که می‌توان اجزای یک مجموعه را منظم‌تر از اجزای مجموعه‌ای دیگر تصور نمود.
